Yeşil Varlık Oranı

Sürdürülebilir finans, günümüz şartlarından bakıldığında geleceğe yapılan yatırımlar arasında önemli bir yere sahiptir. Finans kurumlarının yeşili koruma ve doğal kaynakları muhafaza etme hedefiyle gerçekleştirdiği uygulamalar bu kapsama girmektedir. Düşük banka masrafları, çevre dostu kaynakların kullanımı ve çevreci kuruluşlara bağışlar gibi uygulamalar sayesinde müşterilerin daha “çevreci” finansal ürünlere yönlendirilmesi hedeflenmektedir.

Bankacılık sektörü sürdürülebilir geleceği inşa etmek adına önemli çalışmalarda bulunmaktadır. Bu çalışmalar titizlikle denetlenmekte ve geliştirilmektedir. Çevresel sürdürülebilirlik faaliyetleri kapsamında Avrupa Bankacılık Otoritesi tarafından “Yeşil Varlık Oranı” temel performans göstergelerinden biri olarak belirlenmiştir.

Türkiye Bankalar Birliği’nin yayınlamış olduğu raporda Yeşil Varlık Oranı, “Kredi verenin bilançosundaki toplam varlıklara kıyasla iklim dostu kredilerin, avansların ve borçlanma senetlerinin miktarını yüzde rakamına ulaşacak biçimde ölçecek bir temel performans göstergesidir.” şeklinde tanımlanmaktadır. Avrupa Bankacılık Otoritesi önerisi ışığında yeşil varlık oranı ölçümlemeleri Avrupa Birliği’ne mensup ülkelerdeki bankaların yıllık raporuna dahil edilecektir.

2022 yılı itibariyle başlaması öngörülen bu uygulama banka bünyesinde yürütülen faaliyetlerin sürdürülebilir olup olmadığını anlamak açısından kilit noktalar içermektedir.

“Yeşil Varlık Oranı, banka portföyündeki krediler ve avanslar, borç senetleri, öz sermaye araçları ve geri kazanılan gayrimenkul garantileri dahil olmak üzere, finansal ve finansal olmayan şirketleri (KOBİ'ler, hanehalkları ve yerel yönetimler / belediyeler) de içeren tüm riskleri kapsayacaktır... Bankalar ayrıca, danışmanlık hizmetlerinden, büyük ticaret işlemlerinden ve bilanço dışı risklerin ne ölçüde iklim dostu faaliyetlerden kaynaklandığını gösteren üç farklı gösterge daha yayınlamak zorunda kalacaklardır.” Türkiye Bankalar Birliği’nin yayınladığı raporda geçen bu ifadeden anlaşılacağı üzere yeşil varlık oranı, bankalarda gerçekleştirilen sürdürülebilirlik faaliyetlerinin tek bir uygulama etrafında toplanmasının önüne geçecektir.

Başlangıçta, bankaların yeşil varlık oranlarının düşük olması beklenen bir tablodur. Bu hususta Avrupa Bankacılık Otoritesi tarafından Mayıs 2021'de yayınlanan raporda, 29 AB bankasından oluşan bir örneklem için ortalama %7,9 Yeşil Varlık Oranı tahmininde bulunmuştur. Oranın bu denli düşük olmasında bankaların kontrolü dışındaki etkenlerin de bulunduğunu da göz önünde bulundurmak gerekmektedir. AB taksonomisi bünyesindeki
sınırlandırmalar, henüz kapsama alınmayan sektörlerin hesaplamaya dahil edilmemesi bu etkenlere örnek verilebilmektedir.

Bankaların yeşil varlık oranı hesaplamalarında büyük bir titizlik göstermesi gerekmektedir. Herhangi bir sebepten ötürü banka tarafından bildirilen yeşil varlık oranının hatalı olduğunun anlaşılması halinde banka “yeşil yıkama” riskini beraberinde getirecektir. Bu gibi durumların önüne geçmek için verilerin toplanması ve incelenmesinde oldukça sistematik bir yol izlenmesi gerekmektedir. Bankalar bu bağlamda oldukça şeffaf bir tutumda ilerlemelidir. Özellikle yeşil varlık oranı uygulamasının gerçekleştirileceği ilk yıllarda şeffaflığın sağlanması kritiktir. Oran hesaplamasında kullanılan verilerin sınırlılığı ve kalitesi, yeşil varlık oranının yıllar içindeki değişimi ve bu değişimin sebepleri gibi hassas noktalara değinmeleri geçiş sürecini hızlandıracaktır.

Türk bankacılık sektöründe özellikle geçtiğimiz yıllarda yeşil finansman uygulamalarında ivme yakalamıştır. İnternet bankacılığı uygulamalarının yaygınlaşması, elektronik faturaya geçiş gibi düzenlemeler verilebilecek örneklerin sadece küçük bir kısmıdır. TCMB tarafından Mayıs 2021’de yayımlanan Finansal İstikrar Raporu’nda belirtildiği üzere bankacılık sektörü, covid salgınının başlangıcından itibaren toplamda 1,8 milyar dolarlık ortalama 5 yıl vadeli sürdürülebilir ve çevreci tahvil ihracında bulunmuştur. Özellikle salgın zamanında elde edilen bu sonuçlar Türkiye’de sürdürülebilirlik ve yeşil bankacılığın geleceği için oldukça önemli bir istatistiktir. Yeşil varlık oranı uygulamasının Türkiye’de çıkaracağı tablonun uygulamaya tabii tutulan diğer ülkelere kıyasla uç bir tablo olmayacağını, yukarıda belirtilen oran tahminlerinin ülkemiz için de geçerli olduğunu söylemekte fayda vardır. Ancak unutulmamalıdır ki bir temel performans göstergesi olan yeşil varlık oranı, yeşil finansman ve sürdürülebilirlik uygulamalarının tek ölçütü olarak görülmekten ziyade önemli bir indikatör olarak değerlendirilmelidir. Söz konusu bankanın “yeşilliği”nin belirlenmesinde bir bütünün parçası olarak ele alınmalıdır.

Yeşil varlık oranı güncel bilgiler ışığında ele alındığında yeşil finansman uygulamalarının takibinin gerçekleştirilmesinde ve nicelik bakımından
kıyaslamalarda önemli bir yere sahip olacaktır. Bankaların yeşil varlık oranı hesaplamalarında şeffaf bir yol izlemesi pay sahipleri ve bu konuya duyarlı halkın açık ve anlaşılır bir tabloyla karşılaşması için elzemdir. AB Taksonomisi her birkaç aya bir gelen regülasyonlar ile birlikte değişmekte ve gelişmektedir, ilk defa hesaplanacak oranlar ışığında yeşil varlık oranı uygulamasının geliştirilmesi için de önemli veriler toplanmış olacaktır. Yeşil varlık oranının yanı sıra, bankaların 2030 için yeşil varlık oranı hedefleri ve 2050 net sıfır hedeflerine uyum konusunda ayrıntılı bilgi vermeleri istenmektedir. Bu maddeler İklim dostu uygulamaların yakın takibinin sağlanması ve çalışmaların dinamizminin korunması içindir.

Uzun vadede, yapılacak geliştirmeler ile birlikte yeşil varlık oranının hedeflenen doğruluk oranına sahip olacağını söylemek mümkündür. Bu sayede pay sahipleri ve halkın nicel verilere ulaşması kolaylaştıracaktır. Sürdürülebilirlik konusunda duyarlı müşterilerin, yeşil varlık oranı ve bankanın bu husustaki gelecek planlarını inceleyerek karar verme olanağı bulunacaktır. Kısacası diyebiliriz ki, sürdürülebilir bir gelecek için yeşil varlık oranı ve beraberinde gelen düzenlemeler bir el feneri niteliğinde olup daha büyük adımlar için netlik kazandıracaktır.

Kaynakça:
https://www.tbb.org.tr/Content/Upload/Dokuman/7736/Bilgi_Notu-Yesil_Varlik_Orani.pdf

https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/82b86baf-01ad-4eb1-a01d-2210c21fa37d/FİR32_TAM+METİN.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROOTWORKSPACE-82b86baf-01ad-4eb1-a01d-2210c21fa37d-nCNUPbu

https://www.eba.europa.eu/sites/default/documents/files/document_library/Publications/Reports/2021/1001589/Mapping%20Climate%20Risk%20-%20Main%20findings%20from%20the%20EU-wide%20pilot%20exercise%20on%20climate%20risk.pdf